Wstęp
W obliczu rosnących wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi i degradacją środowiska, sektor bankowy stoi przed koniecznością skutecznego zarządzania ryzykiem środowiskowym. Banki, jako kluczowi gracze gospodarki, nie tylko zapewniają finansowanie i możliwości inwestycyjne, ale także są narażone na różnorodne ryzyka środowiskowe, które mogą wpływać na ich działalność, rentowność i reputację. Artykuł ten analizuje rolę sektora bankowego w kontekście ryzyk środowiskowych, metody zarządzania tym ryzykiem oraz przedstawia dobre praktyki i koncepcje, które mogą pomóc bankom w adaptacji do nowej rzeczywistości.
Rola sektora bankowego
Banki odgrywają znaczącą rolę w gospodarce, zapewniając niezbędne finansowanie dla firm i konsumentów oraz tworząc możliwości inwestycyjne, które napędzają rozwój gospodarczy. Jednakże w obliczu zmian klimatycznych i innych czynników środowiskowych, instytucje finansowe stają przed nowymi wyzwaniami. Ryzyka środowiskowe mogą wpłynąć na zdolność kredytobiorców do spłaty zobowiązań, obniżyć wartość aktywów oraz zaszkodzić reputacji banków, które nie zarządzają skutecznie swoimi ekspozycjami na te ryzyka.
Ryzyka środowiskowe
Ryzyka środowiskowe, z którymi borykają się banki, obejmują szeroki wachlarz zagrożeń wynikających z:
- Zmian klimatycznych – ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak powodzie, susze i huragany, mogą znacząco wpłynąć na działalność gospodarczą i wartość aktywów.
- Klęsk żywiołowych – naturalne katastrofy mogą prowadzić do zniszczeń infrastruktury, przestojów w działalności gospodarczej i zwiększonych kosztów naprawy i odbudowy.
- Innych czynników środowiskowych – zanieczyszczenie, degradacja ekosystemów i utrata bioróżnorodności mogą wpływać na różne sektory gospodarki i zdrowie publiczne, co w konsekwencji wpływa na stabilność finansową.
Zarządzanie ryzykiem
Zarządzanie ryzykiem środowiskowym jest nieodzowne dla długoterminowego sukcesu sektora bankowego. Europejski Bank Centralny (EBC) uznał ryzyka związane z klimatem i środowiskiem za kluczowe czynniki ryzyka dla sektora bankowego. EBC podkreśla konieczność podejmowania zdecydowanych i terminowych działań w celu zapewnienia solidnego zarządzania, skutecznego ujawniania informacji i kompleksowego radzenia sobie z ryzykami środowiskowymi. Te ryzyka mogą mieć znaczący wpływ na różne sektory i regiony geograficzne.
Dobre praktyki
W raporcie EBC na temat zarządzania ryzykiem klimatycznym i środowiskowym w sektorze bankowym przedstawiono szereg dobrych praktyk, które mogą być wzorem dla innych instytucji finansowych:
- Wdrażanie systemów zarządzania ryzykiem – banki powinny opracować i wdrożyć kompleksowe systemy zarządzania ryzykiem środowiskowym, które obejmują identyfikację, ocenę, monitorowanie i raportowanie ryzyka.
- Edukacja i szkolenia – pracownicy banków na wszystkich szczeblach powinni być regularnie szkoleni w zakresie zarządzania ryzykiem środowiskowym oraz zmian klimatycznych, aby zwiększyć ich świadomość i kompetencje w tym obszarze.
- Integracja ryzyka środowiskowego w strategii biznesowej – banki powinny uwzględniać ryzyka środowiskowe w swoich strategiach biznesowych, planowaniu finansowym i decyzjach inwestycyjnych.
- Współpraca z interesariuszami – skuteczne zarządzanie ryzykiem środowiskowym wymaga współpracy z różnymi interesariuszami, w tym regulatorami, klientami, inwestorami i organizacjami pozarządowymi.
Istotność ryzyk środowiskowych
Aby skutecznie zintegrować i zarządzać ryzykiem środowiskowym, banki muszą stosować koncepcję podwójnej istotności, zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej dotyczącymi raportowania niefinansowego. Koncepcja ta obejmuje:
- Istotność finansową – ocenę wpływu ryzyk środowiskowych i społecznych na środowisko biznesowe banku, w tym na wyniki finansowe, wartość aktywów i stabilność operacyjną.
- Istotność środowiskową – ocenę wpływu działalności banku na środowisko naturalne, w tym na zmiany klimatyczne, zasoby naturalne i bioróżnorodność.
Identyfikacja ryzyka
Instytucje finansowe muszą prowadzić ciągłą ocenę wpływu ryzyk środowiskowych na swoje środowisko biznesowe. W ramach tej oceny, banki powinny:
- Integracja ryzyka – włączać różne typy ryzyka środowiskowego i ekspozycje do swojej ogólnej strategii zarządzania ryzykiem, aby zapewnić pełne pokrycie.
- Struktura organizacyjna – ustanowić strukturę organizacyjną, która ułatwia komunikację i współpracę między ekspertami ds. ryzyka a wyższym kierownictwem w celu identyfikacji i zarządzania pojawiającymi się ryzykami.
- Monitorowanie i raportowanie – regularnie monitorować i raportować ryzyka środowiskowe, aby zapewnić przejrzystość i odpowiedzialność w zarządzaniu tymi ryzykami.
Planowanie strategiczne i ocena ryzyka
Aby efektywnie zarządzać ryzykiem środowiskowym, banki powinny stosować koncepcję podwójnej istotności z wytycznych Komisji Europejskiej dotyczących raportowania niefinansowego. Obejmuje to ocenę zarówno wpływu ryzyk środowiskowych na instytucje (istotność finansowa), jak i wpływu działalności banków na środowisko (istotność środowiskowa).
- Istotność finansowa – banki muszą przeprowadzać ciągłą ocenę wpływu ryzyk środowiskowych na swoje środowisko biznesowe, włączając różne typy ryzyka i ekspozycje grupy, aby zapewnić pełne pokrycie. Powinny również ustanowić strukturę organizacyjną, która ułatwia dyskusję między ekspertami ds. ryzyka a wyższym kierownictwem na temat pojawiających się ryzyk.
- Istotność środowiskowa – aby ocenić wpływ czynników klimatycznych i środowiskowych na działalność grupy, konieczne jest przeprowadzenie oceny istotności środowiskowej poprzez opracowanie matrycy istotności. Matryca ta powinna być konstruowana na podstawie szerokich konsultacji z interesariuszami wewnętrznymi i zewnętrznymi.
Zgodność z celami Porozumienia Paryskiego
Instytucje finansowe, które traktują ryzyka związane z klimatem jako kluczowy element swojej strategii, stosują trzyetapowy proces integracji ryzyk fizycznych i przejściowych w swoim frameworku ryzyka klimatycznego. Proces ten obejmuje:
- Ocena polityk i procesów – banki powinny przeprowadzić ocenę polityk i procesów w celu zidentyfikowania obszarów wymagających rewizji w kontekście ryzyk klimatycznych.
- Ocena jakościowa – instytucje finansowe muszą przeprowadzić jakościową ocenę wpływu ryzyk klimatycznych na różne portfele, aby poinformować o strategii i apetytcie na ryzyko.
- Ocena ilościowa – wykorzystując scenariusze naukowe, banki powinny przeprowadzać ilościowe analizy, aby informować o strategii instytucji i jej apetytcie na ryzyko klimatyczne.
Wyniki tego procesu są następnie integrowane w ramy zarządzania instytucji poprzez ustanowienie konkretnych kluczowych wskaźników efektywności (KPI), które są publikowane w rocznych raportach postępu.
Zarządzanie i apetyt na ryzyko
Aby zapewnić kompleksowe zarządzanie, banki powinny angażować swoje organy zarządzające zarówno w funkcjach nadzorczych, jak i wykonawczych. Mogą to robić poprzez tworzenie podkomitetów i departamentów dedykowanych do zarządzania specyficznymi zadaniami związanymi z ryzykiem środowiskowym.
- Wskaźniki jakościowe i ilościowe – włączenie ryzyk środowiskowych do deklaracji apetytu na ryzyko instytucji finansowych wymaga wprowadzenia zarówno wskaźników jakościowych, jak i ilościowych. Wskaźniki jakościowe mogą obejmować wytyczne lub cele dotyczące gotowości do podejmowania określonych ryzyk, podczas gdy wskaźniki ilościowe są opracowywane na podstawie metodologii częściowo lub całkowicie ilościowej.
Plan raportowania
Ustanowienie ramowego planu raportowania, który uwzględnia ryzyka środowiskowe, opiera się na trzech komponentach:
- Analiza luk – ocena obecnych zasobów danych i możliwości banku w kontekście wymogów regulacyjnych i profilu ryzyka, aby zidentyfikować obszary, gdzie brakuje danych potrzebnych do zarządzania ryzykiem środowiskowym.
- Zbieranie danych – opracowanie strategii zbierania danych, która obejmuje m.in. tworzenie kwestionariuszy środowiskowych dla klientów, które będą wypełniane podczas udzielania kredytów i corocznych przeglądów.
- Narzędzia raportowania – stworzenie dedykowanej platformy do raportowania niefinansowego, która obejmuje wskaźniki dotyczące zarządzania ryzykiem środowiskowym na poziomie całej organizacji.
Zarządzanie ryzykiem
Włączenie ryzyk środowiskowych do decyzji dotyczących alokacji aktywów, polityki inwestycyjnej i testów warunków skrajnych to kluczowe elementy efektywnego zarządzania ryzykiem w sektorze bankowym.
- Banki powinny definiować taksonomię ryzyka – analizować wrażliwość sektorów na ryzyka regulacyjne, technologiczne i rynkowe oraz ustanawiać kluczowe wskaźniki ryzyka w celu monitorowania i kontrolowania ekspozycji na sektory o wysokiej wrażliwości.
Testy warunków skrajnych
Definiowanie scenariuszy testów warunków skrajnych dla ryzyk przejściowych i fizycznych oraz ocena ich potencjalnego wpływu na portfel kredytowy instytucji to strategiczne działania, które należy wdrożyć.
- Scenariusze te mogą obejmować zarówno uporządkowany, jak i nagły scenariusz przejściowy w kierunku realizacji celów Porozumienia Paryskiego.
Ocena ryzyka płynności
Ocena wrażliwości płynności na wydarzenia związane z ryzykiem środowiskowym wymaga uwzględnienia jakościowej oceny potencjalnych wrażliwości w inwentarzu ryzyka. Banki powinny przyjmować kompleksowe podejście do oceny ryzyka, uwzględniając zarówno perspektywy ekonomiczne, jak i normatywne.
Polityka ujawniania ryzyka środowiskowego
Polityka ujawniania ryzyka środowiskowego określa proces tworzenia ujawnień dotyczących ryzyka środowiskowego – w tym definiowanie istotności informacji, odwołanie się do standardu metodologicznego instytucji oraz opis kroków niezbędnych do przygotowania ujawnień. Polityka ta powinna być regularnie weryfikowana i zatwierdzana przez organy zarządzające instytucji.
Podsumowanie
Skuteczne zarządzanie ryzykiem środowiskowym w sektorze bankowym jest kluczowe dla długoterminowego sukcesu instytucji finansowych i stabilności całej gospodarki. Wdrażanie dobrych praktyk, takich jak strategiczne planowanie, integracja ryzyka w strategii biznesowej oraz transparentność w raportowaniu, pozwala bankom na lepsze przygotowanie się na wyzwania związane z klimatem i środowiskiem, jednocześnie chroniąc ich działalność i reputację.
